TRYPTYK SCHULZOWSKI, cz. III


Martin Landau


[…]Pewnego dnia wpadł w świetny humor, zrobił bowiem lustro, które posiadało tę właściwość, że wszystko, co dobre i ładne, co się w nim odbijało, rozpływało się na nic, a to, co nie miało żadnej wartości i było brzydkie, występowało wyraźnie i stawało się jeszcze brzydsze. […]
Skoro tylko przez głowę człowieka przeleciała jakaś zacna myśl, już twarz w lustrze wykrzywiała się, a diabeł-czarownik śmiał się ze swego sprytnego wynalazku. Wszyscy […] opowiadali na prawo i lewo, że stał się cud; uważali, że dopiero teraz będzie można dowiedzieć się, jak naprawdę wygląda świat i ludzie.
(J.Ch. Andersen, Królowa śniegu, przeł. S. Beylin, PIW, Warszawa 1977)


I
Porządek logiki i porządek wyobraźni
nie są ze sobą współbieżne.[1]
Tak samo Historia i porywcze pragnienia –
Pożądanie i Duch Dziejów.

Wierzyliśmy sercem i głosiliśmy ustami
(i staraliśmy się potwierdzać czynem):
jeden jest Duch Dziejowy,
nie dekadencki, przeintelektualizowany
lecz święty, spowity w honor, chwałę i Konieczność.
W nasz (i zarazem Jeden) Kościół Dziejowej Prawdy,
poza którym nie ma zbawienia.[2]

Tak pouczał nas Ojciec Hegel.

Nauczono nas, abyśmy
na zmierzch narodów patrzyli zimnym wzrokiem,
który odpędzi złego wilka
zanim pożre teutońskie słońce
i zmrozi w nieodkrytym fiordzie
statek zbudowany z ludzkich paznokci.

Aby się tak stało – choćby na tysiąc lat –
byliśmy zdecydowani składać daniny
z milionów paznokci wyrywanych naszym ofiarom.
I było w tym coś wielkiego.


II
Potrzebowałem cię, mój przyjacielu, jako lustra,
abym na co dzień mógł oglądać w nim swoją chwałę.
Naszą chwałę,
chwałę Lepszych.

Twoje upokorzenie, Bruno –
zbędny dla naszej cywilizacji poeto,
pochodzący ze zbędnej naszym Dziejom rasy –
było niezbędne,
jak bezrozumna krew milionów innych.

Było niezbędne,
jak ofiara z naszych najlepszych ludzi,
Jak ofiara z naszych mieszczańskich tradycji,
Jak poświęcenie naszych studiów nad Antykiem
ku chwale nieskończonej, tysiącletniej[3], przyszłości.

„Jeśli trzeba porwać się na wszystko,
nie przeraża nas bezwstydność nasza.”[4]

III
Ale pewien głąb postanowił unieść moje lustro do Nieba.
Wydawało mu się, że jest bogiem
ważącym w swych rękach ciężar Historii.

Kuglarska żonglerka.

„Konieczność nie poddaje się przekonywaniom,
nawet ich nie słucha. Krzywda woła o pomstę do nieba,
jeśli nie może już zwrócić się do nikogo innego.”[5]

Ich habe ein Freund verloren.


[1] Ad J.L. Borges, Dziewięć esejów Dantejskich, przeł.
[2] Por wyznanie wiary: Corde credimus et ore confitemur unam Ecclesiam non haereticorum sed sanctam, Romanam, catholicam et apostolicam, extra quam neminem salvari credimus. Zob L. Szestow, Potestas clavium, przeł. …
[3] Jak wiadomo w porządku symbolicznym pewne liczby zawierają w sobie nieskończoność. Takimi liczbami są jedynka, trójka, siódemka, dziewiątka, dwunastka, czterdziestka i tysiąc, który w swojej mnogości zawiera przedsmak tego, co niepoliczalne. Tysiącletnia Rzesza miała być w domyśle Rzeszą nieskończoną. Tak samo jak wszystkie imperia, których czas trwania miał być nieskończony – póki nie zawaliły się w gruzy. Pewien mój przyjaciel powiedział: „Zwierzęta żyją wiecznie. Żyją wiecznie, dopóki nie umrą”. Miał absolutną rację – wieczność to stan mentalny. Możemy go roboczo nazwać brakiem wyobraźni.
[4] Plotyn, Enneades, I, 6, 7.
[5] L. Szestow, Ateny i Jerozolima, […] s. 94.

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Ścieżki Zacharego. O tomiku "Kim jest Zachary?" Joanny Wicherkiewicz.

  Dygresja zamiast wstępu Tytuł książki poetyckiej Joanny Wcherkiewicz, Kim jest Zachary? tylko z pozoru brzmi niewinnie. Pytanie o czyjąś tożsamość zadajemy w odniesieniu do innych osób po wielokroć, i po wielokroć skupiamy się na rozmaitych jego aspektach nie zwracając na co dzień uwagi na to, jakie istotnie ważkie problemy ono zawiera. Tymczasem zagadnienie tożsamości to coś, co w literaturze obecne jest od zawsze – i od zawsze poza jej granice wykracza. „ O tym jak istotne jest to zagadnienie świadczy choćby to, że występuje ono nieustannie w rozmaitym natężeniu u kolejnych myślicieli i poetów” – pisze w jednym ze swoich artykułów filozof, dr Włodzimierz Zięba. [1] Wystarczy powrócić myślą do początków, np. do Odysei Homera, gdzie widzimy głównego bohatera w jaskini cyklopa, Polifema. Gdy potwór zadaje Odyseuszowi pytanie, kim on jest, jakie jest jego imię? Ten odpowiada „Nikt”. Polifem uwierzył chytremu Grekowi i stało się to przyczyną jego porażki, ale przede wszystkim wy
Czytaj więcej

Wieniedikt Jerofiejew – pijak, pisarz, misjonarz

Wydawać by się mogło, że twórczość Wieniedikta Jerofiejewa jest w Polsce znana i popularna. Przede wszystkim jego najsłynniejsze dzieło, Moskwa-Pietuszki , które przyniosło mu światową sławę. Jednakże, gdy rozmawiam z ludźmi, którzy zdają się być jego miłośnikami, okazuje się, że tak naprawdę niewiele na ten temat wiemy. Nie ułatwia sprawy fakt, iż sam Jerofiejew znany był ze skłonności do konfabulacji na swój temat i rozpuszczał różne wersje dotyczące niektórych fragmentów swojego życia. Może to właśnie sprawia, że nie doczekał się jak dotąd solidnej biografii, a za to sporej liczby rozmaitych szkiców biograficznych rozproszonych głównie po Internecie, ale i również po dość licznych w Rosji publikacjach poświęconych jego twórczości i jego sylwetce. Fenomen Wieniedikta Jerofiejewa jest bowiem nieustannie żywy w rosyjskiej literaturze i powiązanych z nią naukach. Dla niektórych zagadnienia związane z jego twórczością i jego sylwetką stały się dziełem życia, jak np. dla Eduarda Właso
Czytaj więcej

PAN SPOZA I RASIZM

Pan Spoza często był zapraszany  do miłych ludzi, chwalony i komplementowany. Często też użalano się nad nim („Och, jaki on biedny, prześladowany”) nawet wtedy, gdy mówił, że nie jest wcale źle: że ma pracę („Och, ten wyzysk!”), że ma rodzinę („Och, to zacofanie!”), że ma przyjaciół („Wykluczenie!”). Pan Spoza także chciał być miłym dla miłych ludzi. Często rozmawiali o wolności i o tym, że każdy powinien mieć prawo do własnego zdania i do wyrażania swoich poglądów. Kiedyś powiedział: „Nie podoba mi się, że nie macie żon, choć macie dzieci i że współżyjecie ze sobą nawzajem. Nie mogę i nie chcę wam niczego zabraniać, ale uważam, że to niedobrze”. I tak pan Spoza został rasistowskim suprematystą.
Czytaj więcej